Hoe overleven insecten de winter?

De insecten die bij ons blijven overwinteren doen dat op verschillende manieren en in verschillende ouderdomsstadia (ei, rups, popstadium, adult).

Diverse insecten overwinteren als eitjes. Deze eitjes worden in het najaar afgelegd op beschutte plaatsen. Dit kan zijn in de stam en takken van bomen en struiken en vooral in afgestorven plantmateriaal. Zo kunnen ze goed de vorst weerstaan. Mede daarom is het winterklaar maken van je tuin geen goed idee. Hoe meer beschutte plaatsen ze kunnen vinden hoe meer overlevingskans.

Sommige insecten overleven als larve. De meikever bv overwintert als larve in de bodem. Deze larve zal tijdens de winter dieper kruipen, vaak tot op een diepte van 60 cm en meer om vorstvrij te overwinteren. Ze helpen dus ook in de winter de bodem los te houden! Ook sommige vlinders overwinteren als larve, de rups. Heel wat insecten overwinteren als larvenstadium op een beschutte plaats, bv. in de strooisellaag, in de bodem, in kieren en spleten van waardplanten waar ze min of meer beschut zitten voor de winterse omstandigheden. Ook hier geldt: Mede daarom is het winterklaar maken van je tuin geen goed idee. Hoe meer beschutte plaatsen ze kunnen vinden hoe meer overlevingskans.

Nog andere insecten overwinteren onder de vorm van het popstadium en tenslotte zijn er heel wat insecten die overwinteren als adult op beschutte plaatsen. Lieveheersbeestjes zoeken een overwinteringsplaats op in woningen, andere gebouwen en beschutte plaatsen in tuinen waar ze in een soort rusttoestand gaan. De Dagpauwoog zal ook als adult overwinteren Hij wordt vaak gevonden op zolders, in houthokken, onder dakgebinten en op zolders, met name van oude gebouwen.

De meeste van die insectenstadia gaan in de winter, o.a. bij gebrek aan voedsel, en omwille van de lage temperatuur, in een soort rusttoestand waarbij heel weinig energie wordt verbruikt. Men noemt deze rusttoestand ‘diapauze’. Regenwormen hebben deze rustperiode ook vaak in de zomer en/of tijdens droge periodes, vaak omdat er dan ook weinig voedsel voor ze beschikbaar is. In de winter bij strenge vorst zullen ze ook weer in deze rusttoestand gaan.

Diapauze

Uit de Wikipedia: Diapauze is een fysiologische staat van ontwikkelingsstilstand die door heel specifieke omstandigheden begint en eindigt. Er zijn allerlei definities en contexten waarin deze term wordt gebruikt, maar het meest gebruikt wordt de term bij geleedpotigen, met name insecten. Een van de meest expliciete definities, die veel van de belangrijke eigenschappen afdekt, is de volgende:

een neurohormonaal overgebrachte, dynamische toestand van lage activiteit van de stofwisseling. Hiermee geassocieerd worden verlaagde morfogenese, grotere weerstand tegen omgevingsextremen en veranderde of verminderde gedragsactiviteit. Diapauze vindt plaats in een in de genen vastgelegd stadium van de metamorfose, en het voltrekt zich op een specifieke manier, gewoonlijk in reactie op een aantal stimuli uit de omgeving die voorafgaan aan ongunstige omstandigheden. Als een diapauze eenmaal is begonnen wordt de metabolische activiteit onderdrukt, zelfs als de gunstige omstandigheden om te ontwikkelen toch voortduren.

Diapauze wordt niet alleen door specifieke stimuli in gang gezet, maar als de diapauze eenmaal is begonnen kunnen ook alleen bepaalde stimuli het organisme weer uit de diapauze halen. Dit is een essentieel verschil met winterslaap.

Nou, als je het bovenstaande allemaal een beetje hebt begrepen, vooral dat van de diapauze zal je ook wel begrijpen dat alle tuinbewerkingen die we zouden willen plegen in het najaar en in de winter, tot de insecten weer ontwaken, heel slecht zijn voor het overleven van de insecten in de winter!

Frank Goeijenbier – Fijnhovenier – Tuincoach heeft het zo beschreven en vult dit document nog aan met de risico’s van een kwakkellente http://www.natuurtuinen.nl/insecten-winter.htm