Zones in de natuurlijke tuin?

Geplaatst op door

In de permacultuur wordt gebruik gemaakt van 5 zones. Deze zones zijn handige hulpmiddelen om een op permacultuur gebaseerd stuk land in te richten. De vijf zones uit de permacultuur zijn helaas zelden te gebruiken in onze natuurlijke tuinen en tuintjes of moestuinen.

Zones door J&J Acres
  • Zone 1: Dit is het gebied dichtbij het huis waar je het meeste komt. Deze zone wordt over het algemeen gebruikt voor keukenkruiden, moestuin, wat kleinvee en leefplek buiten. Zone 1 is meestal de kleinste zone als je kan uitgaan van cirkels.
  • Zone 2: Het gebied dat weer iets verder van huis ligt is vaak voor klein fruit gedacht, wat grotere moestuinplanten, aardappelen of andere knolgewassen, compost, bijen en afhankelijk van de grootte is er plaats voor een vijver, tweede terras, en berging.
  • Zone 3: wordt vaak het boerderijdeel genoemd. De plaats waar je wat minder vaak komt, waar niet zoveel verzorging nodig is en waar je één keer per jaar oogst. Je merkt waarschijnlijk dat de zones zijn ingedeeld naar hoeveelheid werk.
  • Zone 4: Deze zone is eigenlijk al een min of meer verwilderde zone. Zone 4 is o.a. voor het verzamelen van wilde eetbare planten, (medicinale) kruiden, paddenstoelen en wordt tevens beheerd als een plek voor vee.
  • Zone 5: Is de echte wilde zone, de zone waar je niet of nauwelijks komt. De zone is bedoeld als natuurlijke afrastering waarin zo weinig mogelijk verstoring plaats vindt. Wel wordt deze zone tevens gebruikt voor het oogsten van brandhout en/of bouwhout.

Na dit gelezen te hebben zal je zelf waarschijnlijk ook wel tot de conclusie zijn gekomen dat deze indeling niet zal werken bij het natuurlijk tuinieren. Toch kunnen we wel gebruik maken van zones maar dan anders gedefinieerd. Natuurlijk zal daarin een bepaalde overlap zijn met de zones uit de permacultuur.

Om zones in de natuurlijke tuin te bepalen zullen we ook rekening houden met de functies die wenselijk zijn. Ik denk hierbij aan een plaats voor de (moestuin)planten en kruiden, een plaats voor een waterpartij, het terras, maar ook aan een plaats voor insecten, vogels en kleine dieren als egels, mollen en muizen. Dus, eigenlijk moeten we eerst kijken welke functies noodzakelijk en wenselijk zijn in een natuurlijke tuin.
Om er achter te komen wat voor de natuurlijke tuinder belangrijke functies zijn heb ik een poll gestart in de facebookgroep. Het resultaat is als volgt:

AAN WELKE MINIMALE VOORWAARDEN DIENT EEN NATUURLIJKE TUIN TE VOLDOEN?

Een tuin met schuilplaatsen voor insecten, vogels en andere dieren (egels, mollen, muizen) (210) waarin we absoluut geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest gebruiken en de natuur een kans geven (224).

We maken gebruik van heel veel organisch materiaal (85) en hebben minstens een gedeelte met planten (onkruiden) die insecten aantrekken (142).

We doen aan hergebruik van materialen (59) en er is een gedeelte met water, liefst gevoed door het loskoppelen/opvangen van regenwater (59)

Er is ook ruimte voor een moestuin met kruiden (51) en we maken zoveel mogelijk gebruik van inheemse planten (50).

Een vogelvoederplaats met badplaats is zeer welkom (49) en er is respect voor moeder aarde en alles wat leeft (48). De tuin heeft een kleinschalige opzet, dus geen groepen van één soort i.v.m. de diversiteit (60). Hebben we de ruimte dan zijn bomen die voedsel voor bijen verschaffen welkom (37) en een bijenhotel (28).

Zo min mogelijk ingrijpen door mensenhanden (36) vinden we niet allemaal zo nodig, weinig luie tuiniers in onze groep! Verdere aandachtspunten kunnen zijn:

– Een afrastering die kleine dieren doorlaat, zowel naar binnen als buiten
– Takkenrillen als schuilplaats en voedselbron voor heel veel dieren.
– Geen gebruik maken van geïmpregneerd hout
– Een schutting met heel veel klimplanten
– Niet te veel tegels of andere verharding
– Ruimte voor spontane groei voor planten
– Beheer, afgestemd op de natuurlijke cyclus (broedende vogels, niet winterklaar maken)
= Een rommelhoekje waar gespeeld kan worden
= Veel planten met een ecologische waarde

Uit dit onderzoekje zou je de volgende belangrijkste zones kunnen filteren:

  1. zone voor insecten, vogels en andere dieren
  2. zone voor organisch materiaal, hergebruik materialen
  3. zone met water
  4. zone voor moestuin met kruiden
  5. zone voor inheemse planten, onkruiden om de biodiversiteit te vergroten

1. zone voor insecten, vogels en andere dieren

Deze zone is toepasbaar in de hele tuin. Overal tussen is wel een plekje te vinden voor wat vogelvoer en drinkbakjes. Waterdieren en/of amfibieën vinden hun plekje in zone 3 (de zone met water), vogels zitten graag in bomen en struiken. Een egel heeft zijn huisje het liefst op een schaduwrijke plaats, onder struiken bijvoorbeeld. Insecten vindt je ook overal maar voor sommige insecten is zone 5 zeer belangrijk.
Misschien wil je zelf ook dieren houden, kippen voor lekkere verse eitjes of eenden om slakken bij je slaplanten weg te houden. Kortom, het is een zone waar je goed over na zut moeten denken bij het ontwerpen of aanpassen van je natuurlijke tuin.

2. zone voor organisch materiaal, hergebruik materialen

Een belangrijk aspect van de natuurlijke tuin is het verzorgen van de bodem en het bodemleven. Hiervoor is veel organisch materiaal nodig. Het beste is om zoveel mogelijk organisch materiaal zelf te gebruiken en verzamelen uit eigen tuin. Als je net begint met natuurlijk tuinieren kan het zijn dat je organisch materiaal van andere plaatsen moet halen maar je kunt ook gebruik maken van planten (groenbemesters).
Ruimte om zelf compost te maken hoort vanzelfsprekend ook thuis in deze zone, een goede eigen compost is tenslotte het kostbare goud voor je tuin!
Deze zone kan ook dienen als bewaarplaats van materialen die je wilt gebruiken als plantensteunen, houten afrasteringen, takkenrillen en noem maar op.

3. zone met water

Water is leven en mag/kan dan ook niet ontbreken in de natuurlijke tuin. Een vijver met water- en oeverplanten trekt insecten en amfibieën, Denk aan tonnen/vaten om regenwater op te vangen, misschien zelfs een beekje om water naar andere plaatsen te vervoeren, kortom laat je fantasie werken en plan water goed in bij je ontwerp! Denk ook aan het loskoppelen van regenwaterafvoer van het riool en het verminderen van stenen bestrating om meer regenwater in de bodem op te kunnen nemen.

4. zone voor moestuin met kruiden

Veel mensen zijn niet meer zo blij met het voedsel wat verkrijgbaar is in de handel en willen ook zelf voedsel verbouwen. Terecht lijkt mij, al is het maar om zelf weer meer naar de basis te komen. Traditioneel moestuinieren gaat niet samen met natuurlijk tuinieren omdat er bij traditioneel moestuinieren nog te vaak en te veel uitgegaan wordt van kunstmest en chemische bestrijding van plagen. Een natuurlijke moestuin gaat echter wel goed samen met een natuurlijke tuin. We gaan dan uit van het tuinieren met de natuur mee en niet ertegenin. Het heeft dan ook veel overlap met permacultuur en er zou ook meer aandacht kunnen gaan naar vergeten groenten soorten (oude rassen) en wilde eetbare planten. Kruiden zijn ook onder te verdelen in keukenkruiden en medicinale kruiden!

5. zone voor inheemse planten, onkruiden om de biodiversiteit te vergroten

Als je bij zone 4 denkt aan wilde eetbare planten en kruiden zou je misschien denken dat zone 5 niet meer nodig is maar ik denk van wel. Zone 5 kan wat mij betreft niet groot genoeg zijn. Denk bij inheemse planten vooral aan waardplanten voor insecten en vergeet niet dat planten zowel kunnen bestaan uit onkruiden, als uit struiken en bomen!
Als je de kans hebt mag je die zone best verder trekken naar openbare plaatsen die er troosteloos uitzien en bij voorkeur naar plaatsen waar de gemeente met hun maaimachines niet bij kunnen komen 🙂 (guerrilla gardening)

Al met al blijkt er dus ook bij natuurlijk tuinieren ook een nut om in zones te denken. Bedenk wel dat deze zones vooral belangrijk zijn in de ontwerpfase van je tuin. Een tuin groeit naar verloop van tijd en het is niet de bedoeling dat de zones als zodanig zichtbaar zijn maar meer als ondersteuning bij je tuinontwerp. En misschien wil je in je tuinontwerp nog wel meerdere zones definiëren. Het is aan jouzelf om het toe te passen zoals je dit wilt!